GLİKOLİZ

Bugün bunu anlatayım dedim spontan. Tabii herkes liseden bilir glilolizin ne demek olduğunu. Glukozun ATP'ye ayrışması işte.

Yine de açıklamış oldum.

Tamam, detaya iniyorum şimdi.

Glikolizin tipleri: Aerobik ve anaerobik.
   Aerobik glikoliz: glukozun 2 molekül piruvata dönüşümü.
       Malat Aspartat mekiği vasıtasıyla 32, gliserofosfat mekiği vasıtasıyla 30 ATP üretilir. (Malat, malları götürdü)

   Anaerobik glikoliz: Piruvatın laktata dönüşümü. Bunu, mitokondrisi olmayan eritrosit, aşırı yorgun kas ve hipoksik dokular yapıyor. Yardımcı olarak NADH kullanıyor.
      2 ATP elde edilir.

Tabii ben böyle detaya ineyim derken direkt glukoz ağızdan alındı mıydı glikoliz başlamış gibi girdim olaya. Yok, o kadar kolay değil bu durum. Önce o glukoz hücrelere girecek de, sonra birtakım enzimler çalışacak da, ATP üretilecek de... vs vs...

Glukozu önce hücreye sokalım:
   Eritrositlerimiz ve kan-beyin bariyerimiz glukozu GLUT-1 reseptörüyle,
   Karaciğer, pankreas, barsak ve böbrek GLUT-2 ile,
   Nöronlar GLUT-3 ile,
   Yağ dokusu, iskelet ve kalp kası GLUT-4 ile glukozu içeri sokuyor.

   Bunlardan glukozu en kolay yakalayan GLUT-3, insülinle uyarılabilense GLUT-4
   Fruktozu emmek için ince barsakta ayrıca GLUT-5 bulunurken,
   Karaciğer endoplasmik retikulumundan glukozu çıkaran hücre içindeki GLUT da GLUT-7.

   Glu glu derken iyice tavuğan bağladık, bu kısım bu kadar yeterli.

Artık glikolize başlayalım. Az sonra sayacağım basamaklara topluca Emdn-Meyerhoff yolu deniyormuş.

   1. reaksiyon (Glukozun, fosfatlandığı reaksiyon): Heksokinaz veya glukokinaz tarafından, ATP kullanılarak yapılanm işlem.
   2. reaksiyon (Fruktoz-6- fosfat'ın oluştuğu reaksiyon): Fosfatlanmış glukoz, 1. C atomundan fosfatlanmak için; aldoz halinden ketoz haline dönüşür. Bunu fosfoglukoizomeraz yapar.
   3. reaksiyon (frukozun 1. C'undan fosfatlanması: Bunu yapan enzim fosfofruktokinaz 1 enzimi ve glikolizin en önemli düzenleyici basamağı.
      En önemli reaksiyon bu olduğu için; enerji fazlalığı yani glikolizin gereksiz olduğu zamanlarda inhibe oluyor. Bunu gösteren parametreler ATP ve sitrat. Asidoz, pislik bir durum malum; ondan inhibe ediyor.
      Frukoz-2,6-bifosfat; kardeşi olan Fruktoz-1,6-bifosfata yardım etmezse babası onu döveceği için; onu aktive ediyor. ADP de, enerji ihtiyacını gösterdiği için reaksiyonu aktive ediyor.
   4. reaksiyon (Fruktoz-1,6-bifosfatın parçalanması): Dihidroksiaseton-P ve gliseraldehit-3-P olmak üzere 2 trioza parçalanıyor. Bunu yapan ezim aldolaz A
      bu 2 trioz birbirine triozfosfat izomeraz'la dönüşebiliyor. Bu aradaki minik dönüşüm de, 5. reaksiyonumuz oluyor.
   6. reaksiyon (ilk enerjinin üretimi): Gliseraldehit-3-fosfatın, gliseraldehit-3-fosfat dehidrojenaz yardımıyla 1,3-bifosfogliserata dönüşümünün gerçekleştiği reaksiyon. Burada çıkan enerji, NADH oluyor.
      iyodoasetat, bu reaksiyonu inhibe ediyor.
   7. reaksiyon (ilk ATP oluşumu): 1,3-bifosfogliseratın, fosfogliseratkinaz ile 3-fosfogliserat'a dönüşümüdür. Bu reaksiyon tersinirdir.
      Erisrositlerde, bu reaksiyon bazen es geçilir ve 1,3-bifosfogliserat onun yerine bifosfogliserat mutaz enzimi yardımıyla 2,3-bifosfogliserata dönüşür. Bu durumda ATP üretimi olmaz.
   8. reksiyon: 2 fosfoglisarata dönüşüm. Mutaz enzimiyle yapılıyor.
   9. reaksiyon (su çıkarılan reaksiyon): 2 fosfogliserattan fosfoenol piruvat (PEP) oluşumu gerçekleşir. Bunu enolaz yapar. Bu, yüksek enerjili bir bileşiktir ve Flor ile inhibe olur.
   10. reaksiyon (Piruvat oluşumu): PEP'ten piruvat kinaz ile piruvat oluşur. Ayrıca ATP de buradan çıkar.
      3. reaksiyonda açığa çıkan fruktoz-1,6-bifosfat, Piruvat kinazı destekler. Buna da feed forward denir.


Peki bu glikolize bir haller olursa n'oluyor?
   Bazı hemolitik anemi görülen hastlarda, temel bozukluk bu glikoliz yolağındaymış. En sık, piruvat kinaz eksikliği oluyormuş.
   Bazı diyabetik ve genç hastalarda da glukoz metabolizmasının bozulmasının nedeni, glukokinaz mutasyonuymuş. Bu genç diyabetiklerin hastalığına MODY (Maturity onset diabetes of the young) deniyormuş ve MODY2 mutasyonu bundan suçlanırmış.

Peki, bu glikoliz sonucu oluşan piruvattan neler elde edilebiliyor?
   1-etanol: mayalarda bu yapılıyor.
   2-laktat: bunun yapımından LDH sorumlu ve beraberinde NAD+ çıkıyor.
      bu ürünün kanda 5 mmol/L'nin üstüne çıkması durumunda laktik asidoz denen bir tablo oluşuyor. Laktik asidozun 3 tipi var:
         i- hipoksik (tip A): en sık izlenen tip. Şok, hipovolemi vb. durumlarda açığa çıkıyor.
         ii-metabolik (tip b): diyabet, von Gierke ve kanserde izlenebiliyor.
         iii-ilaç ("EMSACılar"): Etanol, metanol, arsenik, civa
   3-Asetil koA: Vücudu aerobik metabolizmaya yönlendiriyr. Piruvat dehidrojenaz kompleksi (Tiamin, lipoik asit, FAD, NAD, CoA) sayesinde oluşuyor.
   4-oksaloasetat: TCA'nın ana maddesidir. Piruvat karboksilaz enzimi sayesinde oluşur. Bu enzimin yokluğunda konjenital laktik asidoz gelişir.